Otyłość to globalny problem zdrowotny, który coraz częściej dotyka również dzieci i młodzież. Jakie mogą być jej konsekwencje? Czy otyłość da się wyleczyć, np. dietą? Poznaj przyczyny i konsekwencje otyłości oraz jak im zapobiegać.
7.03.2023 r.
Pomimo rosnącego zainteresowania zdrowym żywieniem i regularną aktywnością fizyczną, wzrasta liczba osób z nadwagą lub otyłością. Śmiało można stwierdzić, że otyłość to globalny problem zdrowotny i choroba cywilizacyjna XXI wieku. Zgodnie ze statystykami opublikowanymi w 2021 roku przez Główny Urząd Statystyczny, nadmierną masę ciała w 2019 roku miało 57% dorosłych mieszkańców Polski, podczas gdy w 2014 roku nieco ponad 53%. Liczby rosną, a prognozy nie są optymistyczne. Tymczasem zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia może przedłużyć życie każdego z nas i zapobiec rozwojowi wielu chorób.
Co to jest otyłość?
Otyłość jest przewlekłą chorobą, która charakteryzuje się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w organizmie. Uwarunkowana jest m.in. czynnikami metabolicznymi, neuroendokrynnymi, psychologicznymi, środowiskowymi i genetycznymi. Najczęściej jest to choroba metaboliczna, powodująca m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2 i wiele innych schorzeń. Przyczynia się również do pogorszenia jakości i skrócenia czasu życia.
Otyłość jest stanem patologicznego zwiększenia masy tkanki tłuszczowej, prowadzącym do upośledzenia czynności organizmu człowieka w wielu aspektach życia, a co za tym idzie do zwiększonego ryzyka chorobowości i śmiertelności. Otyłość jest szóstym co do ważności czynnikiem ryzyka, odpowiedzialnym za liczbę zgonów na świecie. Zalicza się ją do najważniejszych przewlekłych chorób niezakaźnych, która w obecnej populacji, wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przybrała postać globalnej epidemii. WHO podaje, że w 2005 r. problem nadwagi dotyczył 1,6 mld, a otyłość ponad 400 mln osób dorosłych na świecie. W niektórych krajach rozwiniętych jedynie jedna trzecia ludności ma prawidłową masę ciała.
Jakie są przyczyny otyłości?
Wśród czynników, które mogą przyczyniać się do otyłości, są:
- zbyt niska aktywność fizyczna
- złe nawyki żywieniowe
- stres
- zaburzenia emocjonalne
- czynniki kulturowe
- niektóre leki
- uwarunkowania genetyczne
- niektóre choroby
- niski poziom edukacji żywieniowej.
Jakie mogą być konsekwencje otyłości?
Otyłość może prowadzić do wielu chorób, m.in.:
- nowotworów
- chorób serca
- chorób wątroby
- miażdżycy
- nadciśnienia tętniczego
- cukrzycy typu 2
- hipercholesterolemii
- chorób tarczycy
- depresji i zaburzeń nastroju
Leczenie otyłości
Leczenie otyłości powinno być indywidualną kwestią, dopasowywaną do konkretnego pacjenta. Terapia tej choroby zrzesza ze sobą wielu specjalistów, gdyż leczenie otyłości powinno być kompleksowe. Pacjent na samym początku powinien podjąć próby zmiany stylu życia, która może być bardzo trudna i wymagać pomocy kilku specjalistów, m.in. lekarza, dietetyka, psychiatry czy psychologa.
Schemat postępowania można podzielić na 3 etapy:
- zmiana sposobu żywienia i nawyków żywieniowych, edukacja żywieniowa, zwiększona aktywność fizyczna oraz terapia behawioralna
- równoczesne prowadzenie leczenia farmakologicznego i dalsza praca nad nawykami żywieniowymi
- leczenie operacyjne (operacja bariatryczna), wprowadzenie diety pooperacyjnej oraz dalsza edukacja żywieniowa i odpowiednio dobrana aktywność fizyczna
Zabiegi bariatryczne przeprowadzane w Domu Lekarskim mają na celu walkę z problemem nadmiernej masy ciała i wpływają na poprawę jakości życia pacjentów. Warto jednak pamiętać, że nawet po zabiegu bardzo ważna jest zmiana nawyków żywieniowych, stylu życia oraz wprowadzenie aktywności fizycznej, aby podtrzymać uzyskane efekty.
Jak powinna wyglądać dieta w otyłości?
Dieta w otyłości powinna opierać się na zasadach zdrowego żywienia – aktualnej piramidzie zdrowego żywienia i zdrowym stylu życia. Jednym z lepszych wyborów będzie dieta antyzapalna typu śródziemnomorskiego. Taka dieta jest bogata w dobrej jakości tłuszcze pochodzenia roślinnego np. oliwę z oliwek, węglowodany złożone np. ciemne pieczywo, chude mięsa, ryby, orzechy oraz dużą ilość warzyw. Składniki te bogate są w błonnik pokarmowy, witaminy, składniki mineralne oraz antyoksydanty, które wspierają naszą mikrobiotę jelitową, odporność i samopoczucie.
Przy otyłości powinniśmy spożywać jak najmniej:
- wysoko przetworzonej żywności
- słodyczy
- tłuszczów typu trans
- alkoholu
Otyłość jest chorobą, która wymaga leczenia jak każda inna. Terapią początkową jest zmiana nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej w celu wygenerowania deficytu kalorycznego. Jeżeli te zmiany nie przyniosą odpowiednich efektów, wtedy rozważane jest leczenie farmakologiczne lub operacyjne pod kontrolą lekarza. Bardzo ważne jest kompleksowe podejście do pacjenta i wsparcie go w wielu kwestiach, gdyż otyłość może zaburzać wiele obszarów życia. Dobra edukacja żywieniowa jest kluczem do profilaktyki otyłości.
Artykuł powstał we współpracy z dietetykiem klinicznym, Aleksandrą Logą.
Masz więcej pytań dot. leczenia otyłości?
Zapisz się na konsultacje dietetyczne z Aleksandrą Logą
lub z chirurgiem bariatrą tel. 91 469 22 82.
Bibliografia:
- Stan zdrowia ludności Polski w 2019 (na podstawie wyników Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia – EHIS 2019 r.) [online]. GUS, Warszawa 2021. [dostęp: 03.03.2023]. Dostępny w: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/stan-zdrowia-ludnosci-polski-w-2019-r-,6,7.html#
- Zasady postępowania w nadwadzę i otyłości w praktyce lekarza rodzinnego (2018). https://mlodzilekarzerodzinni.pl/wp-content/uploads/2020/01/Zasadypost%C4%99powaniawnadwadzeioty%C5%82o%C5%9Bci2018-1.pdf
- Narodowy Fundusz Zdrowia. (2019). Otyłość—Choroba wagi ciężkiej. https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/otylosc-choroba-wagi-ciezkiej,7355.html
- Brończyk-Puzoń A, Nowak J, Koszowska A, Dittfeld A, Dziąbek E. (2008). Obesity treatment algorithm. Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 5, 211–216
- https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/otylosc-i-powiklania-otylosci,6740,n,192
- https://www.szpitalnaklinach.pl/klo/otylosc/przyczyny-otylosci/
- https://ncez.pzh.gov.pl/zdrowe-odchudzanie/skuteczne-odchudzanie/nadwaga-i-otylosc-malymi-krokami-do-zdrowia-bezplatny-e-book-do-pobrania/
- Szymocha M, Bryła M, Maniecka-Bryła I. Epidemia otyłości w XXI wieku. Zdr Publ 2009, 119: 207-212.